Mikołajczyk zdecydował się na walkę o Polskę nie na emigracji, lecz w kraju. Zdawał sobie sprawę, że może się ona zakończyć niepowodzeniem, ale mimo wszystko w jego przekonaniu należało spróbować. Zapraszamy na rozmowę z profesorem Andrzejem Paczkowskim z Polskiej Akademii Nauk, badaczem historii najnowszej, autorem biografii Stanisława Mikołajczyka.

Zapraszamy na rozmowę z Konstantym Gebertem, opozycjonistą w czasach PRL, dziennikarzem, autorem książki Ostateczne rozwiązania. Ludobójcy i ich dzieło. Wiek XX możemy nazwać erą ludobójstwa. Popełniono wówczas jedne z najbardziej okrutnych zbrodni, których intencją było wymordowanie w całości lub części grup narodowych, etnicznych, rasowych bądź religijnych. Masowych mordów dokonywano także w poprzednich epokach, ale pojęcie ludobójstwa powstało dopiero w czasie II wojny światowej, a do języka weszło dopiero po jej zakończeniu.

Akcja „Wisła” była zbrodnią komunistyczną wymierzoną w ludność ukraińską i łemkowską. Rozpoczęła się w drugiej połowie kwietnia, a zakończyła latem 1947 r. Objęła ponad 140 tys. Ukraińców i Łemków – najwięcej z województwa rzeszowskiego. Zapraszamy do wysłuchania i obejrzenia rozmowy z dr. Mariuszem Zajączkowskim, historykiem z Polskiej Akademii Nauk, badaczem stosunków polsko-ukraińskich.

System komunistyczny najwcześniej zaczął się rozpadać w Polsce i na Węgrzech. Procesy jego dekompozycji w obu krajach przebiegały w sposób pokojowy i bardzo szybko wymknęły się spod kontroli tamtejszych władz. W obu państwach miały nieco inną dynamikę. W przeciwieństwie do Polski węgierscy komuniści z własnej woli nawiązali rozmowy z opozycją, ale nie zakończyły się one porozumieniem. Doprowadziły jednak do rozpadu partii komunistycznej i ogłoszenia wiosną 1990 r. całkowicie wolnych wyborów. Powstał wówczas pierwszy demokratyczny rząd z Józsefem Antallem jako premierem. Podjął on rozmowy z ZSRR i w 1991 r. porozumiał się w sprawie opuszczenia Węgier przez wojska sowieckie, podczas gdy w Polsce nastąpiło to dopiero we wrześniu 1993 r. Mimo że w Polsce wybory odbyły się rok wcześniej, nie były one w pełni demokratyczne. Na te przyszło poczekać do 1991 r.

Z punktu widzenia realizacji celów Rządu Rzeczypospolitej na uchodźstwie sytuacja geopolityczna Polski była od 1943 r. niekorzystana. Brak relacji dyplomatycznych ze Związkiem Sowieckim stawiał pod znakiem zapytania zachowanie się „sojusznika naszych sojuszników” po wkroczeniu na ziemie przedwojennej Polski. Gdy Armia Czerwona rozpoczęła zajmowanie tych terenów, otworzył  się nowy etap w historii polskiego podziemia. Armia Krajowa, czyli Wojsko Polskie w konspiracji przystąpiła do realizacji planu Akcji „Burza”. Nie osiągnęła ona jednak zakładanych celów politycznych i wojskowych. Zapraszamy do obejrzenia i wysłuchania rozmowy z dr. Sławomirem Poleszakiem, historykiem z Instytutu Studiów Politycznych PAN i Ośrodka „Brama Grodzka – Teatr NN”, badaczem polskiego podziemia niepodległościowego.

Kardynał Stefan Wyszyński przyszedł na świat na początku XX w. w nadbiebrzańskiej wsi Zuzela położonej na pograniczu Mazowsza i Podlasia. W latach dwudziestych ukończył Wyższe Seminarium Duchowne we Włocławku, a następnie studiował prawo kanoniczne na KUL. Tam też uzyskał stopień doktora. 4 marca 1946 r. papież mianował go biskupem ordynariuszem diecezji lubelskiej, a 12 listopada 1948 r., po śmierci kardynała Hlonda, arcybiskupem gnieźnieńskim i warszawskim, prymasem Polski. Stał się tym samym najważniejszą postacią w polskim Kościele. W 1953 r. został mianowany kardynałem. Przeszedł do historii Kościoła jako prymas Tysiąclecia.

SPOTKANIA Z KLIO: z Konstantym Gebertem, autorem książki „Ostateczne rozwiązania. Ludobójcy i ich dzieło” rozmawiał Adam Puławski

Narodowy Bank Polski wybił monetę kolekcjonerską z serii „Wyklęci przez komunistów żołnierze niezłomni” z podobizną Józefa Kurasia „Ognia”. Na srebrnej dziesięciozłotówce widnieje poważna twarz młodego mężczyzny w rogatywce i napis „Zachowali się jak trzeba”. Zapraszamy do obejrzenia rozmowy z prof. Rafałem Wnukiem z KUL, historykiem wojennej i powojennej konspiracji.