Spotkania z Klio: z prof. Grzegorzem Motyką – autorem książki „Akcja Wisła ’47. Komunistyczna czystka etniczna” – rozmawia prof. Rafał Wnuk.

15 marca 1939 r. za sprawą Adolfa Hitlera Czechosłowacja przestała istnieć. Pod naciskiem przywódcy III Rzeszy – dzień wcześniej – Słowacy ogłosili niepodległość. Natomiast z ziem czeskich utworzono Protektorat Czech i Moraw i powołano urząd protektora Rzeszy, przy czym pozostawiono Czechom autonomiczne władze. W czasie II wojny światowej Słowacja współpracowała z III Rzeszą. Wysłała do obozów zagłady swoich żydowskich mieszkańców. Jej obywatele walczyli u boku armii niemieckiej. W końcowym okresie wojny, w sierpniu 1944 r., część Słowaków niezadowolonych z tej współpracy wywołała jednak powstanie antyniemieckie, które podobnie jak powstanie warszawskie zakończyło się klęską. Poza tym na emigracji, w Wielkiej Brytanii, funkcjonowały władze czechosłowackie skupione wokół prezydenta Edvarda Beneša, które od 1941 r. były uznawane przez państwa alianckie za legalne.

Polskie społeczeństwo wyszło z wojny straumatyzowane. W wyniku zmiany granic wielu ludzi zostało wyrwanych ze swoich dotychczasowych siedzib. Musieli emigrować, a potem niejednokrotnie migrować wewnątrz Polski w poszukaniu lepszego życia. Mieszkańcy powojennej Polski byli biedni, słabo wykształceni i pozbawieni części swojej elity, która albo została wymordowana, albo znalazła się na emigracji. Ponadto w porównaniu z innymi krajami europejskimi nasze państwo było bardzo zapóźnione gospodarczo. Uważa się, że zacofanie gospodarcze wynika ze struktury społecznej, w której elity nie są zainteresowane zmianami, gdyż podważyłyby one ich status. Historycy są zgodni, że na ziemiach polskich na przełomie XVII i XVIII w. nastąpiło załamanie gospodarki i nigdy tej straty już nie odrobiono.

13 marca 2022 r. ukraińska baza w Jaworowie została trafiona rosyjskimi pociskami, zabijając 35 osób i raniąc 134. Ten obiekt wojskowy, zdaniem wielu, służy Europie jako centrum dostarczania pomocy wojskowej Ukrainie: z perspektywy Moskwy miejsca te stają się „uprawnionymi celami” ofensywy. Jak NATO powinno się zachowywać w takich przypadkach? Analiza obecności Sojuszu Atlantyckiego wokół krajów dawnej żelaznej kurtyny.

Prof. Marcin Zaremba, autor świetnie przyjętej monografii "Wielka trwoga", opowiadał w rozmowie z prof. Antonim Dudkiem o dalszych badaniach nad strachem w okresie PRL-u.

Mikołajczyk zdecydował się na walkę o Polskę nie na emigracji, lecz w kraju. Zdawał sobie sprawę, że może się ona zakończyć niepowodzeniem, ale mimo wszystko w jego przekonaniu należało spróbować. Zapraszamy na rozmowę z profesorem Andrzejem Paczkowskim z Polskiej Akademii Nauk, badaczem historii najnowszej, autorem biografii Stanisława Mikołajczyka.