W czerwcu 1976 r. w Radomiu, Ursusie, Płocku i wielu innych miastach w Polsce wybuchły strajki. Robotnicy odeszli od maszyn na znak sprzeciwu wobec podwyżek cen. W Radomiu robotnicy podpalili komitet wojewódzki Polskiej Zjednoczonej Partii Robotniczej. Władze PRL brutalnie stłumiły protesty. Strajkujący robotnicy byli bici, aresztowani, wyrzucano ich z pracy. Na pomoc represjonowanym robotnikom ruszyli przedstawiciele warszawskiej inteligencji, pamiętający wydarzenia z przełomu lat 60. i 70. W 1968 r. protesty studentów na Uniwersytecie Warszawskim nie spotkały się z poparciem robotników, a w 1970 r. robotników strajkujących na Wybrzeżu niewystarczająco wsparła inteligencja. Tym razem miało być inaczej. Warszawscy studenci i intelektualiści założyli Komitet Obrony Robotników, który zapewniał represjonowanym pomoc lekarską, prawną i finansową. 🔹 Czym różni się opór społeczny od zorganizowanej opozycji? 🔹 Dlaczego rewolucje wybuchają, gdy władza jest słaba? 🔹 Co wyniknęło z działań KORu i innych organizacji opozycyjnych wobec władz PRL?

Koniec lat osiemdziesiątych to czas postępującego kryzysu gospodarczego. Bardzo wysoka inflacja, pogłębiające się zadłużenie Polski, wszechobecne kartki na towary, podwyżki cen, strajki – to tylko część codzienności milionów Polaków w tamtym okresie. Rosło niezadowolenie społeczne. Dramatyzm tej sytuacji łatwo możemy siebie wyobrazić, gdy uświadomimy sobie, że w skali 1989 r. inflacja wyniosła 400 proc. Drukowanie pieniądza tylko ją napędzało. Przedsiębiorstwa wymagały inwestycji i modernizacji. Ich funkcjonowanie podtrzymywały dotacje państwowe.

Na wybuch krwawego konfliktu polsko-ukraińskiego w okresie okupacji niemieckiej złożyło się wiele przyczyn. Przedwojenna polityka narodowościowa władz II RP, ideologia ukraińskiego nacjonalizmu, polityka narodowościowa niemieckiego okupanta czy spór o ziemie, na których od wieków mieszkali Polacy i Ukraińcy, to tylko wybrane czynniki. Zapraszamy na rozmowę z dr. Mariuszem Zajączkowskim, historykiem z Instytutu Studiów Politycznych Polskiej Akademii Nauk.

Nagranie expose Tadeusza Mazowieckiego.

Opowieść profesora Dudka na temat przyczyn i konsekwencji protestów w 1976 roku. Wykład ilustrowany archiwalnymi nagraniami i fotografiami.

Gościem ostatniego odcinka cyklu Kronika polska jest historyk Jerzy Eisler, który podejmuje się krótkiego podsumowania zmian ustrojowych w Polsce, a także oraz omawia perspektywy wejścia naszego kraju do Unii Europejskiej. Zauważa, że w ciągu zaledwie dziesięciu lat polskich przemian, Polska awansowała do krajów Pierwszego Świata. Mimo iż wydawało się to nieprawdopodobne Polska zdołała awansować do grona 40 najbogatszych krajów świata, uzyskała członkostwo w OECD i NATO, a od 1994 roku cieszy się stowarzyszeniem z Unią Europejską, mając perspektywę pełnego członkostwa. Eisler omawia również plusy i minusy planowanego wejścia Polski do Unii, podkreślając że nie wszyscy i nie w jednakowym stopniu na nim skorzystają. Jak podkreśla Eisler, nie ma tutaj alternatywy –Rzeczypospolita chcąc budować swoją pozycję międzynarodową musi aktywnie uczestniczyć w najważniejszych instytucjach międzynarodowych.

Droga Żydów do ustanowienia własnego państwa była długa i niełatwa. Ruch syjonistyczny, który narodził się pod koniec XIX w., m.in. pod wpływem narastającego antysemityzmu w Europie, postulował utworzenie w Palestynie żydowskiej państwowości i odrodzenie języka hebrajskiego. W 1887 r. w Wiedniu odbył się Pierwszy Kongres Syjonistyczny, który położył ideologiczne podwaliny pod rozwój ruchu. Pod koniec XIX w. Żydzi zapoczątkowali kolejne fale emigracji na ziemie, gdzie zaczęła się ich historia. Zakładali tam kolonie i wykupywali ziemie od arabskich mieszkańców. Uczyli się na nowo języka przodków. Na początku XX w. założyli Tel Awiw, w którym pierwotnie mieszkało około 400 osób. Już wówczas między Żydami i Arabami zaczął narastać antagonizm, który trwa do dzisiaj. Zapraszamy na rozmowę z Konstantym Gebertem, opozycjonistą w czasach PRL, dziennikarzem, autorem książki Miejsce pod słońcem. Wojny Izraela.

Czy naród kojarzy się zawsze pozytywnie? Jak konstruowane są wyobrażenia o narodach? Kto korzysta z banalnego nacjonalizmu? Oraz czy nacjonalizmy mogą stanąć do walki z globalnymi korporacjami? Profesor Lech Nijakowski opowiada o współczesnym rozumieniu narodu, patriotyzmu i wspólnocie wyobrażonej.

Rozmowa z dr. hab. Adamem Puławskim z Pracowni Instytutu Europy Środowo-Wschodniej Ośrodka „Brama Grodzka – Teatr NN”, badaczem Zagłady.Jan Karski, a właściwie Jan Kozielewski, pochodził z łódzkiej niezamożnej rodziny rzemieślniczej. W czasie wojny związał się z konspiracją. (...) W 1940 r. Karski po raz pierwszy wyruszył w podróż do Paryża z raportem dotyczącym sytuacji ludności pod okupacją niemiecką. Jego trzecia misja okazała się najważniejsza. Dzięki niej przeszedł do historii. Przez lata jednak nadawano jej inny sens i znaczenie, niż miała ona w rzeczywistości.

Po 1949 r. Polska stała się krajem niemal bez wyjścia. Było to związane z postępującym procesem jej sowietyzacji. Granicę państwową zamknięto, a zdobycie paszportu przez przeciętnego obywatela okazywało się rzeczą niemożliwą. Biuro Paszportów wchodziło w skład Ministerstwa Bezpieczeństwa Publicznego i mieściło się tylko w Warszawie. Ruch graniczny praktycznie zamarł. Zapraszamy na rozmowę z Dariuszem Stolą, profesorem z Instytutu Studiów Politycznych PAN i Uniwersytetu Warszawskiego, badaczem dziejów najnowszych, a szczególnie emigracji.