Załamanie się komunizmu w 1989 r., a następnie rozpad Związku Sowieckiego w grudniu 1991 r. zmieniły sytuację polityczną w Europie Środkowo‑Wschodniej. W Polsce i pozostałych krajach bloku wschodniego nastąpiły demokratyzacja ustrojów politycznych oraz głębokie zmiany gospodarcze: urynkowiono gospodarkę, dominujący do tej pory sektor państwowy był stopniowo redukowany, a jego miejsce zajmował sektor prywatny. W czerwcu 1991 r. została rozwiązana Rada Wzajemnej Pomocy Gospodarczej (RWPG), która dotychczas nadzorowała współpracę krajów podporządkowanych ZSRS. Przed Polską i innymi państwami dawnego bloku wschodniego pojawiła się możliwość kształtowania współpracy międzynarodowej na nowej płaszczyźnie oraz skorzystania z zalet integracji europejskiej.