Przywrócenie demokracji było w Europie Wschodniej od początku bezspornym celem polityki końca XX w. Jedynym akceptowanym rozwiązaniem, przeciwstawnym do modelu ustrojowego opartego na systemie jednopartyjnym, była demokracja wzorca zachodniego. Oczywiście nie był i nie jest to model idealny, wolny od konfliktów w polityce, ale… W 1989 roku Europa Wschodnia przeżyła eksplozję entuzjazmu i ożywienia społecznego uczestnictwa w przemianach politycznych. Po roku 1989 nastąpiły tam radykalne zmiany społeczne. Przełomowe wydarzenia tamtego okresu zapoczątkowały jakościowe przeobrażenia w krajach Europy Środkowej i Południowo‑Wschodniej. Głównym celem reformatorów stało się ustanowienie demokracji parlamentarnej i gospodarki rynkowej oraz przywrócenie i umocnienie suwerenności państwowej. Przejście do demokracji i do stabilnych systemów politycznych często komplikowały pozostałości państwa realnego socjalizmu oraz cechy charakterystyczne dla tego regionu geograficzno‑politycznego. Chodzi tutaj głównie o specyfikę społeczeństwa postkomunistycznego, problemy rozwoju ekonomicznego i płynność struktur politycznych. Przeobrażenia ustrojowe w krajach Europy Środkowej, Wschodniej i Południowej prowadziły do stopniowego wykształcenia się społeczeństwa obywatelskiego w sensie polityczno‑kulturowym oraz społeczeństwa klasowego zróżnicowanego pod względem interesów ekonomicznych i pozycji na rynku.