Śmierć Stalina stanowiła przełom w dziejach Związku Socjalistycznych Republik Sowieckich (ZSRS). Oznaczała koniec kultu jednostki i rządów opartych na terrorze. System zaczął ulegać przeobrażeniom, których kierunek wyznaczono w trakcie dwuletnich (1953–1955) walk o schedę po dyktatorze. W ich wyniku władzę objął Nikita Chruszczow, polityk w chwili śmierci Stalina znany, ale nieodgrywający kluczowej roli na szczytach władzy.

Plan sześcioletni przyjęty w 1950 r. zrealizowano tylko w części dotyczącej przemysłu, zaniedbując budownictwo, rolnictwo i transport. Sytuacja gospodarcza była zła, brakowało podstawowych produktów. W Moskwie po śmierci Stalina w marcu 1953 r. trwała walka o władzę, z której zwycięsko wyszedł Nikita Chruszczow. We wrześniu tego samego roku objął on nowo ustanowiony urząd pierwszego sekretarza KC KPZR. Dążenie Chruszczowa do ograniczenia terroru w ZSRS i złagodzenia kursu wobec Zachodu spowodowały lekkie odprężenie także w Polsce, dając nadzieję na reformę systemu. Zelżał nacisk aparatu represji i powstały warunki do rozwoju – na niewielką skalę – prywatnych inicjatyw gospodarczych, kulturalnych i społecznych.

14 lutego 1956 roku w Moskwie rozpoczął się XX Zjazd KPZR, podczas którego Nikita Chruszczow wygłosił referat "O kulcie jednostki i jego następstwach". Przemówienie I Sekretarza KC KPZR, wygłoszone w nocy z 24 na 25 lutego, miało otworzyć delegatom oczy na poczynania Józefa Stalina.

Rozmowa Karoliny Lewickiej z prof. Andrzejem Friszke w audycji Wieczór Radia TOK FM.

W 1953 r. zmarł Józef Stalin. To wydarzenie można uznać za początek procesu destalinizacji w Europie Środkowej i Wschodniej. Kolejne trzy lata to czas wewnętrznych rozgrywek w Związku Sowieckim, co w 1956 r. przełożyło się na objęcie funkcji I Sekretarza Komitetu Centralnego Komunistycznej Partii Związku Sowieckiego przez Nikitę Chruszczowa. W lutym 1956 r. Chruszczow wygłosił na XX Zjeździe KC KPZS referat, w którym odcinał się od zbrodni stalinowskich, potępiał kult jednostki i ogłaszał nowe otwarcie w relacjach z państwami bloku wschodniego. Wydarzenia w Moskwie miały również wpływ na sytuację w Polsce. Śmierć Bolesława Bieruta i walki frakcyjne w partii, konieczność rewizji efektów planu sześcioletniego doprowadził do wystąpień robotniczych. Nowy przywódca partii był słaby i nie miał autorytetu w społeczeństwie. Polacy oczekiwali zmian i liberalizacji polityki. W tym materiale przedstawimy wydarzenia z października 1956 r. w Polsce.