Albert Einstein stwierdził kiedyś: „Dopóki na świecie będzie istniał człowiek, będą też wojny”. Pogląd taki towarzyszy ludzkości od stuleci i trudno go podważyć, wiedząc, że nie było dekady, w której nie doszłoby do przynajmniej jednego konfliktu zbrojnego. Generalnie w minionych stuleciach powody wojny były dwa: władza (i ziemia) oraz kwestie honoru. Obecnie każdy problem globalny może potencjalnie wywołać szereg konfliktów: rozwój badań nad bronią nuklearną, nielegalny handel bronią, rozwój nacjonalizmu, kryzys demokracji, brak poszanowania prawa, nierównomierny przyrost ludności, głód i niedożywienie, ubóstwo, obsesja rozwoju ekonomicznego kosztem człowieka, kryzys energetyczny, zaburzenia równowagi finansowej, nadmierny rozrost miast, przestępczość, upadek wartości moralnych, anachroniczny system edukacji. We współczesnym świecie konflikty zbrojne nie są jednak jedynymi zagrożeniami, choć z pewnością mogą powodować największa liczbę ofiar.

Współczesny świat jest pełen nierówności społecznych, często wynikających z poziomu rozwoju gospodarczego, z zaniedbań historycznych lub po prostu z warunków klimatycznych. Z drugiej strony, dzięki internetowi i innym mediom, daje możliwość szybkiej komunikacji i zdobywania wiedzy, porównywania się z innymi ludźmi, żyjącymi w innych państwach, na innych kontynentach. Powoduje to wzrost frustracji, która może spowodować ruchy migracyjne lub wybuch niezadowolenia społecznego skierowany przeciwko nieudolnie rządzącym. Pierwszy sposób powoduje pojawienie się nielegalnych ruchów migracyjnych, często spotykających się z niezadowoleniem obywateli państw, do których migranci przybywają, drugi może prowadzić do przejmowania władzy przez przedstawicieli partii populistycznych. Oba mogą prowadzić do kryzysu systemów demokratycznych i sięgania po władze przez autorytarne jednostki, obiecujące spokój i dobrobyt.

Publikacja przygotowana przez WWF.

Tekst szkicu Dwie ojczyzny, dwa patriotyzmy wraz z Zamiast postscriptum z 1990 r. na podstawie wydania: Jan Józef Lipski Tunika Nessoa (Wydawnictwo PEN, Warszawa 1992).