niezależny organ państwowy powoływany przez Sejm, stojący na straży praw dziecka. Podejmuje działania zmierzające do ochrony dziecka przed przemocą, okrucieństwem, wyzyskiem, demoralizacją, zaniedbaniem oraz innym złym traktowaniem.

(ang. ombudsman ze szwedz. ombud przedstawi- ciel prawny) – organ powoływany do ochrony wolności i praw obywateli. Rzecznik działa w odpowiedzi na wnioski obywateli lub z własnej inicjatywy. Nie może on samodzielnie zmieniać decyzji innych władz, ma jednak prawo występować do różnych organów państwa (np. do Trybunału Konstytucyjnego), domagając się…

prawo grupy osób do samodzielnego i niezależnego decydowania o swoich sprawach.

forma organizacji mieszkańców określonego obszaru, powołana w celu zaspokajania potrzeb lokalnych i realizująca w tym celu zadania z zakresu administracji publicznej. Podstawową jednostką samorządu terytorialnego jest w Polsce gmina.

zdolność grupy do samodzielnego i rozumnego kierowania swoimi sprawami. Samorządność może dotyczyć różnych grup – mieszkańców jakiegoś rejonu, grupy zawodowej (np. samorząd lekarski) czy uczniowskiej (samorząd klasy albo szkoły). Samorządność zakłada pewien zakres realnej władzy – muszą istnieć sprawy, co do których samorząd może podejmować samodzielne, swobodne decyzje.

kara lub negatywna reakcja otoczenia na łamanie norm.

umowy międzynarodowe zawarte 14 VI 1985 i 19 VI 1990 w Schengen (miejscowość w południowo-wschodnim Luksemburgu) przez część państw członkowskich Wspólnot Europejskich w sprawie zniesienia kontroli na granicach między państwami-sygnatariuszami. Obecnie do strefy Schengen należą 22 państwa członkowskie Unii Europejskiej oraz 4 spoza: Islandia, Norwegia, Szwajcaria i Liechtenstein.

prawo każdego obywatela do zwrócenia się do Trybunału Konstytucyjnego z wnioskiem o zbadanie zgodności z konstytucją aktu prawnego, na podstawie którego sąd lub organ administracji wydał decyzję naruszającą zdaniem tego obywatela jego uprawnienia.

wnoszona od 2017 r. do Sądu Najwyższego przez Rzecznika Praw Obywatelskich lub Prokuratora Generalnego (wyjątkowo przez inne organy) w ciągu 5 lat od prawomocnego orzeczenia sądu, gdy rażąco narusza prawo (sąd błędnie lub niewłaściwie je zastosował), w tym prawa człowieka, albo sąd w błędny sposób ocenił dowody w sprawie.

urzędnicy administracji rządowej, którzy mają w sposób bezstronny i neutralny politycznie wykonywać zadania państwa. Należą do niej urzędnicy i pracownicy urzędów centralnych (np. ministerstw) i terenowych (np. urzędu wojewódzkiego, kuratorium), a także tzw. administracji specjalnej (np. urzędów skarbowych).