Moduł dotyczy problematyki praw człowieka – tego, jakie prawa i wolności składają się na katalog praw człowieka, komu one przysługują, jak wygląda ich ochrona i jak ich bronić, gdy są łamane. Czy prawa człowieka są uniwersalne? Czy i jak zmienia się koncepcja i podejście do praw człowieka w XXI wieku?

Z punktu widzenia realizacji celów Rządu Rzeczypospolitej na uchodźstwie sytuacja geopolityczna Polski była od 1943 r. niekorzystana. Brak relacji dyplomatycznych ze Związkiem Sowieckim stawiał pod znakiem zapytania zachowanie się „sojusznika naszych sojuszników” po wkroczeniu na ziemie przedwojennej Polski. Gdy Armia Czerwona rozpoczęła zajmowanie tych terenów, otworzył  się nowy etap w historii polskiego podziemia. Armia Krajowa, czyli Wojsko Polskie w konspiracji przystąpiła do realizacji planu Akcji „Burza”. Nie osiągnęła ona jednak zakładanych celów politycznych i wojskowych. Zapraszamy do obejrzenia i wysłuchania rozmowy z dr. Sławomirem Poleszakiem, historykiem z Instytutu Studiów Politycznych PAN i Ośrodka „Brama Grodzka – Teatr NN”, badaczem polskiego podziemia niepodległościowego.

Kardynał Stefan Wyszyński przyszedł na świat na początku XX w. w nadbiebrzańskiej wsi Zuzela położonej na pograniczu Mazowsza i Podlasia. W latach dwudziestych ukończył Wyższe Seminarium Duchowne we Włocławku, a następnie studiował prawo kanoniczne na KUL. Tam też uzyskał stopień doktora. 4 marca 1946 r. papież mianował go biskupem ordynariuszem diecezji lubelskiej, a 12 listopada 1948 r., po śmierci kardynała Hlonda, arcybiskupem gnieźnieńskim i warszawskim, prymasem Polski. Stał się tym samym najważniejszą postacią w polskim Kościele. W 1953 r. został mianowany kardynałem. Przeszedł do historii Kościoła jako prymas Tysiąclecia.

SPOTKANIA Z KLIO: z Konstantym Gebertem, autorem książki „Ostateczne rozwiązania. Ludobójcy i ich dzieło” rozmawiał Adam Puławski

Narodowy Bank Polski wybił monetę kolekcjonerską z serii „Wyklęci przez komunistów żołnierze niezłomni” z podobizną Józefa Kurasia „Ognia”. Na srebrnej dziesięciozłotówce widnieje poważna twarz młodego mężczyzny w rogatywce i napis „Zachowali się jak trzeba”. Zapraszamy do obejrzenia rozmowy z prof. Rafałem Wnukiem z KUL, historykiem wojennej i powojennej konspiracji.

W czerwcu 1976 r. w Radomiu, Ursusie, Płocku i wielu innych miastach w Polsce wybuchły strajki. Robotnicy odeszli od maszyn na znak sprzeciwu wobec podwyżek cen. W Radomiu robotnicy podpalili komitet wojewódzki Polskiej Zjednoczonej Partii Robotniczej. Władze PRL brutalnie stłumiły protesty. Strajkujący robotnicy byli bici, aresztowani, wyrzucano ich z pracy. Na pomoc represjonowanym robotnikom ruszyli przedstawiciele warszawskiej inteligencji, pamiętający wydarzenia z przełomu lat 60. i 70. W 1968 r. protesty studentów na Uniwersytecie Warszawskim nie spotkały się z poparciem robotników, a w 1970 r. robotników strajkujących na Wybrzeżu niewystarczająco wsparła inteligencja. Tym razem miało być inaczej. Warszawscy studenci i intelektualiści założyli Komitet Obrony Robotników, który zapewniał represjonowanym pomoc lekarską, prawną i finansową. 🔹 Czym różni się opór społeczny od zorganizowanej opozycji? 🔹 Dlaczego rewolucje wybuchają, gdy władza jest słaba? 🔹 Co wyniknęło z działań KORu i innych organizacji opozycyjnych wobec władz PRL?

Koniec lat osiemdziesiątych to czas postępującego kryzysu gospodarczego. Bardzo wysoka inflacja, pogłębiające się zadłużenie Polski, wszechobecne kartki na towary, podwyżki cen, strajki – to tylko część codzienności milionów Polaków w tamtym okresie. Rosło niezadowolenie społeczne. Dramatyzm tej sytuacji łatwo możemy siebie wyobrazić, gdy uświadomimy sobie, że w skali 1989 r. inflacja wyniosła 400 proc. Drukowanie pieniądza tylko ją napędzało. Przedsiębiorstwa wymagały inwestycji i modernizacji. Ich funkcjonowanie podtrzymywały dotacje państwowe.

Na wybuch krwawego konfliktu polsko-ukraińskiego w okresie okupacji niemieckiej złożyło się wiele przyczyn. Przedwojenna polityka narodowościowa władz II RP, ideologia ukraińskiego nacjonalizmu, polityka narodowościowa niemieckiego okupanta czy spór o ziemie, na których od wieków mieszkali Polacy i Ukraińcy, to tylko wybrane czynniki. Zapraszamy na rozmowę z dr. Mariuszem Zajączkowskim, historykiem z Instytutu Studiów Politycznych Polskiej Akademii Nauk.

Droga Żydów do ustanowienia własnego państwa była długa i niełatwa. Ruch syjonistyczny, który narodził się pod koniec XIX w., m.in. pod wpływem narastającego antysemityzmu w Europie, postulował utworzenie w Palestynie żydowskiej państwowości i odrodzenie języka hebrajskiego. W 1887 r. w Wiedniu odbył się Pierwszy Kongres Syjonistyczny, który położył ideologiczne podwaliny pod rozwój ruchu. Pod koniec XIX w. Żydzi zapoczątkowali kolejne fale emigracji na ziemie, gdzie zaczęła się ich historia. Zakładali tam kolonie i wykupywali ziemie od arabskich mieszkańców. Uczyli się na nowo języka przodków. Na początku XX w. założyli Tel Awiw, w którym pierwotnie mieszkało około 400 osób. Już wówczas między Żydami i Arabami zaczął narastać antagonizm, który trwa do dzisiaj. Zapraszamy na rozmowę z Konstantym Gebertem, opozycjonistą w czasach PRL, dziennikarzem, autorem książki Miejsce pod słońcem. Wojny Izraela.