Po 1949 r. Polska stała się krajem niemal bez wyjścia. Było to związane z postępującym procesem jej sowietyzacji. Granicę państwową zamknięto, a zdobycie paszportu przez przeciętnego obywatela okazywało się rzeczą niemożliwą. Biuro Paszportów wchodziło w skład Ministerstwa Bezpieczeństwa Publicznego i mieściło się tylko w Warszawie. Ruch graniczny praktycznie zamarł. Zapraszamy na rozmowę z Dariuszem Stolą, profesorem z Instytutu Studiów Politycznych PAN i Uniwersytetu Warszawskiego, badaczem dziejów najnowszych, a szczególnie emigracji.

Charakterystyka instytucji – działania ONZ Pierwsze działania w ramach międzynarodowej polityki klimatycznej podjęto dopiero w latach 80. XX wieku, chociaż społeczność międzynarodowa interesowała się tematyką ochrony środowiska już w latach wcześniejszych. W 1972 roku został powołany Program Narodów Zjednoczonych ds. Środowiska (United Nations Environment Programme – UNEP), który w ramach…

Geneza Celów Zrównoważonego Rozwoju Czy zastanawiałeś/zastanawiałaś się kiedykolwiek, jak zmienić świat, żeby był lepszym miejscem do życia? Na to pytanie próbowano odpowiedzieć już wiele razy, realizując rozliczne ambitne pomysły, których wdrażanie przynosiło różne efekty, czasem wręcz odmienne od zamierzonych.  Tego wyzwania podjęła się także Organizacja Narodów Zjednoczonych (ONZ), w ramach…

Lekcja daje roboczą definicję społeczeństwa obywatelskiego i jego roli w zdrowej demokracji. Scenariusz skupia się na trzech filarach: 1) społeczeństwo obywatelskie w czasach totalitarnego reżimu, 2) społeczeństwo obywatelskie i jego rola w procesie zmiany - koniec totalitarnego reżimu/początek procesu przechodzenia na ustrój demokratyczny, 3) społeczeństwo obywatelskie dziś i jego znaczenie dla odpornej demokracji.

"Lekcja skupia się na kwestiach związanych z pamięcią zbiorową, rozliczaniem się z komunistyczną przeszłością i konkurującymi wspomnieniami w społeczeństwach trzech krajów: Bułgarii, Polski i Litwy. Podczas lekcji uczniowie pracować będą z różnymi rodzajami źródeł, które reprezentują różnorodne perspektywy i wykorzystywać będą aktywne metody uczenia się."

Lekcja daje wgląd w złożone kwestie związane ze sprawiedliwością okresu transformacji w krajach postkomunistycznych. Do kluczowych pytań zgłębianych przez uczniów należą: Jak powinniśmy rozliczać się z komunistyczną przeszłością i ludźmi odpowiedzialnymi za komunistyczne represje i zbrodnie? Na jakie podejście zdecydowało się nasze państwo a na jakie inne państwa? Jakie są różnice pomiędzy postępowaniem karnym, lustracją i dekomunizacją? Scenariusz jest oparty m.in. na krótkich opisach prawdziwych przypadków z czterech państw (Bułgaria, Niemcy, Litwa i Polska), wykorzystuje i rozwija analizę krytyczną i odgrywanie ról.

Idee tworzenia wspólnot i związków narodów mają długie tradycje. Wkład w ich rozwój wnieśli również Polacy. Koncepcje dotyczące tworzenia federacji państw głosili i rozwijali, poczynając już od XVIII w. chociażby król Polski Stanisław Leszczyński czy książę Adam Jerzy Czartoryski w XIX w. Z postaci dwudziestowiecznych warto pamiętać o koncepcjach federalistycznych Józefa Piłsudskiego.

Krystalizowanie się środowisk opozycyjnych przypadło na połowę lat siedemdziesiątych. Ważnym elementem tego procesu były protesty przeciwko zmianom w Konstytucji PRL. Ekipa Edwarda Gierka zamierzała wprowadzić do konstytucji zapis o kierowniczej roli PZPR, przyjaźni z ZSRR, a także uzależnić prawa obywateli od wypełniania przez nich obowiązków wobec ojczyzny. Te działania wywołały głosy sprzeciwu środowisk niezależnych i opozycyjnych, z których najbardziej znany był List 59. Mimo to Sejm PRL 10 lutego 1976 r. uchwalił nowelizację konstytucji.

Komitet Obrony Robotników zapoczątkował oficjalną działalność jesienią 1976 r. Docierał z pomocą finansową, medyczną i prawną do represjonowanych przez władze PRL robotników z Ursusa, Radomia i Płocka. Gromadził również informacje na ten temat. Ludzie, którzy go stworzyli, należeli do różnych pokoleń i środowisk. Niektórzy, jak Antoni Pajdak czy Aniela Steinsbergowa, uczestniczyli w życiu politycznym II RP. Młodsze pokolenie, w tym Adam Michnik i Jacek Kuroń, angażowało się w wystąpienia z marca 1968 r. Obok socjalistów, piłsudczyków, byłych żołnierzy Armii Krajowej, a nawet dawnych komunistów w KOR zaangażowali się księża katoliccy (ks. Jan Zieja).

W wyniku odwilży politycznej 1956 r. w PRL odstąpiono od modelu państwa totalitarnego. Postępowanie władzy w stosunku do Kościoła katolickiego zmieniło się w tym sensie, że wraz z nastaniem rządów Władysława Gomułki odeszły w przeszłość praktyki epoki stalinowskiej (aresztowania i uwięzienia duchownych). Jednak konflikty pomiędzy obydwoma podmiotami wciąż były na porządku dziennym. Władza komunistyczna nie była zainteresowana odbudową wpływów Kościoła wśród polskiego społeczeństwa. Dążyła do ograniczania jego działalności i posługiwała się w tym celu policją polityczną. Przez następne lata trwała ostra rywalizacja między władzą komunistyczną a Kościołem katolickim o rząd dusz.